Fredro – człowiek, który wiedział, jak się śmiać (nawet z wendetą)
Jeśli myślisz, że polska literatura romantyczna to tylko cierpienie, łzy i dziwne rozmowy z duchami – pozwól, że przedstawię ci Zemstę Aleksandra Fredry. Ten niepozorny dramat z 1834 roku, zamiast depresji, funduje uśmiech i garść celnych komentarzy na temat ludzkiej głupoty, uprzedzeń i złośliwości. Przezabawna fabuła, pełna intryg, pojedynków i kłótni sąsiedzkich, to nie tylko świetna lekcja historii, ale też ponadczasowe studium relacji międzyludzkich. A jeśli jesteś tu wyłącznie po zemsta streszczenie, nie martw się – też się doczekasz, i to z przyjemnym bonusem!
Spór przez mur, czyli wielka wojna o parę cegieł
Cała akcja sztuki kręci się wokół dwóch dżentelmenów (choć w „dżentelmen” to trochę za duże słowo): Rejenta Milczka i Cześnika Raptusiewicza. Obaj panowie dzielą jeden zamek, ale… dosłownie. Każdy z nich zajmuje jedną połówkę i uparcie nie zamierza ustąpić drugiemu ani o cal. Problem? Mur oddzielający obie części grozi zawaleniem. Cześnik chce go naprawić, Rejent przeciwnie – niech się wali i płonie, byle sąsiad nie miał lepiej. Efekt? Szczyt pasywno-agresywnego sąsiedztwa.
Mur staje się nie tyle fizyczną barierą, co symbolem uporu, zawziętości i – co tu kryć – głupoty. Fredro wyśmiewa tym samym tendencję Polaków do dzielenia się z powodów błahych, a z czasem robienia z tego epopei narodowej.
Miłość? Tak, ale na przekór wszystkiemu
Na scenę wkracza nowy wątek – o, uwaga! – romantyczny. W tle sporu między kawalerskimi jurnymi starcami rozgrywa się uczucie Wacława (syn Rejenta) i Klary (krewniaczka Cześnika). Oczywiście nikt o niczym nie wie, bo przecież komunikacja to zły pomysł. Młodzi kochają się potajemnie niczym Romeo i Julia, z tą różnicą, że zamiast tragedii dostajemy komedię pomyłek, przebieranek i forteli godnych operetki.
Fredro pokazuje, jak dorośli mogą rozmową zniszczyć każdą relację, a młodzi, mimo przeszkód, potrafią znaleźć swoją drogę – choćby przez balkon i z drabiną. Jest zabawnie, romantycznie i trochę, cóż, operowo. Ale kto u Fredry nie śpiewa, ten nie kocha!
Papkin – rycerz na miarę naszych możliwości
Już same nazwiska bohaterów mówią wszystko: Milczek, który milczy tylko z nazwiska, oraz Raptusiewicz, który iskrzy jak suchy zapałek. Ale palma pierwszeństwa w kategorii najbarwniejszej postaci bez wątpienia należy do Papkina – samozwańczego wojownika, poetę, smakosza wina i (niestety) niezrównanego błazna.
Papkin to chodzące uosobienie bufonady i lęków. Odważny tylko na papierze (i wtedy, gdy nikt nie patrzy), na prośbę Cześnika zostaje wysłany do Rejenta z groźbą. Efekty? Dramatycznie śmieszne. Jego przydługi monolog o śmierci po wypiciu „trucizny” jest jedną z najzabawniejszych, a jednocześnie najlepiej napisanych scen w całej sztuce.
Język, który aż skrzy
Fredro to nie tylko znakomity dramaturg, ale i mistrz językowy. Celne powiedzonka („Niech się dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba”) przeszły do codziennego użytku, a rymy i rytmy sztuki są tak wpadające w ucho, że człowiek zaczyna mówić trzynastozgłoskowcem, zanim się obejrzy.
Dzięki temu sztuka jest żywa i aktualna – jej humor, choć opakowany w archaizmy, wciąż bawi i zaskakuje, a spory Raptusa i Milczka przypominają niejedną awanturę z for internetowych. Tyle że tu przynajmniej wiemy, kto wygrał. (Spoiler: wygrała miłość i rozsądek. Serio!)
Fredro teraźniejszy bardziej niż myślisz
„Zemsta” to sztuka nie tylko śmieszna, ale i z przesłaniem. Autor, między żartami o murze i pojedynkami Papkina z wyimaginowanym niebezpieczeństwem, w łagodny sposób stawia pytania o wartość zgody, konsekwencje konfliktów oraz sens kultywowania urazów. Bo choć mur był pretekstem, to prawdziwa zapora tkwiła w ludzkiej głowie.
I tu pojawia się znów zemsta streszczenie – nie tylko opowieść o leciwej sprzeczce, ale i przestroga przed trwaniem w bezsensownych waśniach, które potrafią ciągnąć się latami. Jakie to… znajome.
Choć „Zemsta” ma już prawie dwa wieki na karku, jej historia absolutnie się nie zestarzała. Aleksander Fredro pokazał, że literatura może uczyć nie przez patos i zrzędzenie, ale przez śmiech i dystans. Opowieść o dwóch uparciuchach i zakochanej młodzieży, podszyta rewią językowej finezji i satyry społecznej, to idealny sposób na pokazanie, że czasem zemsta nie ma większego sensu – lepiej się pogodzić, wypić herbatę i… napisać sztukę.